Słup graniczny na Przełęczy Radoszyckiej został wpisany do rejestru zabytków. Stanowi świadectwo minionej epoki

Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków w dniu 26 lipca 2022 roku wpisał obelisk – słup graniczny w miejscowości Radoszyce, pochodzący z 1893 r. do rejestru zabytków ruchomych województwa podkarpackiego.

Słup graniczny pochodzi z 1893 roku. Wykonany jest z piaskowca, posiada wysokość 230 cm, jego podstawa mierzy 90x90 cm. Obelisk ma formę monolitycznego czworobocznego słupa. Na jego froncie widoczna jest data „1893”. Od frontu widnieje na nim płaskorzeźbiony herb Galicji i Lodomerii w kształcie tarczy z podziałem na cztery pola.

Zlokalizowany jest w pobliżu drogi prowadzącej z Radoszyc przez Przełęcz Radoszycką w kierunku granicy polsko – słowackiej, kilkanaście metrów przed granicą.

Słup powstał w 1893 roku w okresie wielonarodowej Monarchii Austro – Węgierskiej, która trwała do 1918 roku.

Istniejący wówczas podział terytorialny skutkował wyznaczeniem granic wewnętrznych pomiędzy częścią austriacką a węgierską. W XIX wieku Galicja znajdowała się w części austriackiej, a po powstaniu w 1867 roku dualistycznej Monarchii Austro – Węgierskiej, Królestwo Galicji i Lodomerii posiadające pewną autonomię pozostało w składzie Cesarstwa Austrii. W tym czasie zaistniała potrzeba oznaczenia wewnętrznych granic monarchii. Przejście graniczne zaznaczono już na mapach z lat 1869 – 1887.

Kamienny słup w formie obelisku został zbudowany w pobliżu drogi, którą określano, jako cesarska ze względu na to, że była utrzymywana kosztem cesarza Austo – Węgier.

Ze względu na to, że nie wiadomo, czy granice pomiędzy Królestwem Galicji i Lodomierii, a Królestwem Węgier wyznaczono w terenie, czy jedynie naniesiono je na mapy, słup graniczny z Radoszycach stanowi unikatowe w skali regiony historyczne świadectwo oznaczenia granic państwa.

Obelisk graniczny w Radoszycach stanowi świadectwo minionej epoki, bądź wydarzeń, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu ma posiadane wartości historyczne.

Jako wyraz rzemiosła artystycznego obecnie stanowi nieme upamiętnienie wydarzenia historycznego, które w tym kontekście należy rozumieć, jako lokalne dzieje kształtowania się granic, nie tylko pomiędzy państwami stanowiącymi byt polityczny, ale także ludźmi wśród których w wieku XIX rozpoczęły się silne procesy związane z rozwojem świadomości przynależności narodowej.

Warto również nadmienić że dzięki staraniom i wysiłkom Ambasady Węgier w Polsce oraz Gminy Komańcza obelisk graniczny w Radoszycach udało się odnowić w 2020 roku.